კვლევა: " როდესაც შენი მეზობელი სპილენძისა და ოქროს მომპოვებელი საწარმოა"/When your neighbor is a copper and gold mining enterprise

ინფორმაციის კვლევის შესახებ

კვლევის შემსრულებელი ორგანიზაცია/მკვლევარია

ორგანიზაცია: ქვემო ქართლის მედია/ მკვლევარი: მანონ ბოკუჩავა

პროექტი, რომლის ფარგლებში მომზადდა კვლევა, დააფინანსა ორგანიზაციამ „ქალთა ფონდი საქართელოში.“[1] კვლევის მიზანია: ქალთა განწყობების შესწავლა საწარმო RMG-ის საქმიანობის მიმართ, არსებული პრობლემების გამოვლენა და საზოგადოებაში შესაბამისი დისკუსიების წარმართვა.

კვლევის განხორციელების პერიოდი: 2018 წლის 15 თებერვლიდან 31 ივლისის ჩათვლით. 

კვლევის ჩატარების არეალი: დაბა კაზრეთი


კვლევის თემატიკა:

• დაბაში მცხოვრები ქალების შრომა ოჯახში (household);  
• მათი შრომა საარსებო რესურსის შექმნაში (livehood) 
• დასაქმება; 
• RMG-ში მომუშავე ქალების შემთხვევაში ვინტერესდებით, მათი შრომის პირობებით, ჯანმრთელობის დაზღვევით, მათ მიმართ არსებული დამოკიდებულებით, ქალებსა და კაცებს შორის ანაზღაურებისადმი მიდგომებით; 
• რა და როგორ შეიცვალა მათ დაბაში RMG -ის მუშაობით; 
• როგორია ადგილობრივების ჯანმრთელობის მდგომარეობა; 
• თავად როგორ ფიქრობენ, რა ზეგავლენას ახდენს მათზე საწარმოს მუშაობა; 
• მათი შეფასებით, იჩენს თუ არა საწარმო სოციალურ პასუხისმგებლობას მოსახლეობის მიმართ; 
• რამდენად უსაფრთხოდ გრძნობენ თავს, რა სახის სირთულეები შეექმნათ საწარმოს მუშაობის შედეგად;
• როგორ ფიქრობენ, რამდენად უსაფრთხოა დაბაში ბავშვების გაზრდა; 
• რა ძირითადი ყოველდღიური პრობლემების წინაშე დგანან; 
• რომ შეეძლოთ, RMG-ის მიდგომების (დასაქმების კუთხით, პასუხისმგებლობა მუშახელის მიმართ  და ა.შ) რას შეცვლიდნენ;
• როგორ შეაფასებენ მათი პრობლემების მიმართ, ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების დამოკიდებულებას.                                           

მეთოდოლოგია:  ვიყენებთ რაოდენობრივი კვლევის მეთოდს. კითხვარი შედგება ღია და დახურული კითხვებისგან. რესპონდენტები არიან ქალები: 18-55 წლამდე ასაკის. კვლევის ცდომილება 3%. რესპონდენტების რაოდენობა 100.  შერჩევის ასპექტები: ტერიტორიული - ასაკობრივი.

ველის კონტროლი:  ველის დასრულების შემდეგ შემთხვევითი შერჩევის პრინციპით შეირჩა გადასამოწმებელი ანკეტები, რამაც წარმოადგინა საერთო რაოდენობის 7%. გადამოწმება განხორციელდა  ანკეტებში მითითებულ მისამართებზე ვიზიტით. კვლევაში ასევე წარმოდგენლია, საკითხის გარშემო, ადგილობრივ სამოქალაქო სექტორის ნაწილის  შეფასებები, რა მიზნითაც ჩატარდა ფოკუს-ჯგუფი ქალაქ ბოლნისში. კვლევის თემატიკასთან დაკავშირებით ინფორმაცია გამოვითხოვეთ შემდეგი სახელმწიფო და კერძო უწყებებისგან: საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო, საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრო, ბოლნისის გამგეობა, საწარმო (Rich Metals Group). შესაბამისი უწყებების მიერ მოწოდებული ინფორმაცია ერთვის კვლევას.

არსებული ვითარების მიმოხილვა:

ბოლნისის მუნიციპალიტეტის დაბა კაზრეთში, მოსახლეობის 2014 წლის საყოველთაო აღწერით, 4 340 მოქალაქე ცხოვრობს. მათ შორის 2 119 კაცი და 2 221 ქალი.  დაბა კაზრეთში  1975 წლიდან ფუნქციონირებს ოქროსა და სპილენძის საბადო და კომბინატი, რომელსაც წლების განმავლობაში სს „მადნეული“ მართავდა. 2012 წელს კი  საწარმოს მფლობელი რუსული კომპანია Rich Metals Group (RMG) გახდა.

წარსულში მადნეულის, ამჟამად კი  RMG მიმართ, ნეგატიური ინფორმაცია საზოგადოებაში ორი მიმართულებით ვრცელდება. პირველი, საწარმოს მიერ გარემოსთვის ეკოლოგიური ზიანის მიყენება, მეორე კი თანამშრომელთა რთული სამუშაო გარემო და დაბალი ხელფასებია. საწარმოს მუშები, რომელთა მხოლოდ ნაწილია ადგილობრივი მცხოვრები, პერიოდულად აქციებსაც აწყობს. ამ აქციებიდან ყველაზე მასშტაბური, რომელსაც დაბაში გაფიცვა მოჰყვა, 2014 წელს გაიმართა.[2] დაბაში გაიფიცნენ მაღაზიები, სკოლა, საბავშვო ბაღი. უშუალოდ აქციებზე მყოფი თუ დაბის  ქუჩებში შემხვედრი ადამიანები, მედიასთან საუბრისას  აღნიშნავდნენ, რომ კაზრეთში მთავარი პრობლემა საწარმოში რთული სამუშაო პირობები, მთავრობისგან უყურადღებობა  და სოციალური უთანასწორობაა. აქციის მონაწილეთა კომენტარები; “აქ გადიან მადნით დატვირთული დიდი მანქანები, კირით დატვირთული. მოაქვს საშინელი მტვერი სიცხეში.”; [3] “ვინც მოვიდა, თავისი მოიყვანა და ადგილობრივი დარჩა დაჩაგრული”; “რომელი შვილიც დედამ დაწყევლა, ყველა კაზრეთში მოვიდა”; ასევე ყურადღებს ცენტრშია  RMG-ის საქმიანობის ზეგავლენა გარემოზე. „მწვანე პოლიტიკის სამეცნიერო-კვლევითი პლატფორმის“ უახლესი კვლევით,[4] რომელიც ამ მიმართულებით შეისწავლის საკითხს, ვკითხულობთ, რომ ბოლნისის მუნიციპალიტეტის სოფლების ნაწილის  ნიადაგში არის ტოქსიკური ლითონების მატება ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციასთან შედარებით. ბოლნისის მუნიციპალიტეტში ეკოლოგიური მიმართულებით არსებულ ვითარებას ეხმიანება სახალხო დამცველიც,  2017 წლის საპარლამენტო ანგარიშში აღნიშნულია, რომ ბოლნისის მუნიციპალიტეტში  ჩასატარებელია საფუძვლიანი ეპიდემიოლოგიური კვლევები, რომლითაც შესაძლებელი იქნება კონკრეტული რისკ ფაქტორების გამოვლენა და მათი ჯანმრთელობაზე ზემოქმედების ეფექტების დადგენა.

სოციალ-დემოგრაფიული მახასიათებლები

ფოკუს-ჯგუფის ფარგლებში დასახელებული პრობლემური საკითხები:

(ბოლნისის მუნიციპალიტეტში ქალთა უფლებების დაცვაზე მომუშავე სამოქალაქო სექტორი; ჩატარების თარიღი: 16 აპრილი, 2018 წელი)

• ადრეული ქორწინება. ფოკუს-ჯგუფის მონაწილეთა უმრავლესობა ამბობს, რომ ბოლნისის მუნიციპალიტეტეში ეს პრობლემა დღესაც არსებობს. რაც უფრო ჩაკეტილია თემი, მით უფრო მწვავედ დგას საკითხი. ხაზს უსვამენ იმ გარემოებას, რომ ხშირად პრობლემის მოსაგვარებლად სათანადო ღინისძიებებს ვერ მიმართავს სახელმწიფო.
• გენდერულად სენსიტიური საკითხების მიმართ საზოგადოების გულგრილობა - ინფორმირებულობის დაბალი დონე.
• დიასახლისი დღემდე აღქმულია, როგორც „ოჯახის უმუშევარი წვერი.“
• ქალებს არ აქვთ საკუთარ ჯანმრთელობაზე ზრუნვის შესაძლებლობა - არ არსებობს სამედიცინო პროფილაქტიკური გამოკვლევის ჩატარების შესაძლებლობა.
• დაბა კაზრეთში დაბინძურებულია ჰაერი, ნიადაგი. მათი შეფასებით, აღნიშნულის მიზეზი ამჟამად RMG-ის მუშაობაა. განმარტავენ, დაბას მსგავსი პრობლემები აქვს მას შემდეგ რაც რაიონში/მუნიციპლაიტეტში „კომბინატმა“ დაიწყო მუშაობა და წლების განმავლობაში არაფერი იცვლება. (დაბა კაზრეთში  1975 წლიდან ფუნქციონირებს ოქროსა და სპილენძის საბადო და კომბინატი, რომელსაც წლების განმავლობაში სს „მადნეული“ მართავდა. 2012 წელს კი  საწარმოს მფლობელი რუსული კომპანია Rich Metals Group (RMG) გახდა)
• დაბა კაზრეთში, ჰაერის დაბინძურება შეუიარაღებელი თვალითაც ადვილად შესამჩნევია (ფოკუს-ჯგუფის წევრები განმარტავენ, რომ არის მტვერი და მოდის ყვითელი წვიმა).
• დაბის გზების მორწყვა ხდება საწარმოს მიერ, მაგრამ არ არის ეფექური, შედეგად დგება ტალახი და  კორპუსების შიგნით არსებული ისედაც  მოუწესრიგებელი გზები ტალახისგან გაუვალია.  
• დაბაში და ზოგადად ბოლნისის მუნიციპალიტეტში შეინიშნება მძიმე დაავადებების ზრდა. საჭიროა სრულფასოვანი სამედიცინო კვლევის ჩატარება. თუმცა კვლევა არ უნდა ჩაატაროს დაინტერესებულმა მხარემ..
• ღია წესით არ უნდა ხდებოდეს კარიერის დამუშავება.
• დაბა ვერ იღებს საწარმოსგან იმ სარგებელს რაც ეკუთვნის, თუნდაც იმ ზიანის გამო რასაც მისი მუშაობის შედეგად იღებს.

კვლევის ფარგლებში  წამოჭრილ საკითხებზე, კითხვებით მივმართეთ ბოლნისის მუნიციპალიტეტის მერიას.  წარმოგიდგენთ პასუხებს მათ მიერ, 2018 წლის 29 მაისს,  მომზადებული წერილიდან:

(1) 2017 წელს დაბა კაზრეთში მცხოვრები მოსახლეობისთვის ბოლნისის მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტიდან გამოიყო თანხა: პროგრამით გათვალისწინებულ კატეგორიებზე (უსინათლოები, შ.შ.მ. პირები, ყრუ-მუნჯები) -15 600 ლარი; კომუნალურ გადასახადებზე (ელექტრო ენერგია, ბუნებრივი აირი) -15 475,23 ლარი. ერთჯერად მატერიალურ დახმარებაზე- 31 200 ლარი. 2018 წელს: პროგრამით გათვალისწინებულ კატეგორიებზე (უსინათლოები, შ.შ.მ. პირები, ყრუ-მუნჯები)- 5 750 ლარი; კომუნალურ გადასახადებზე (ელექტრო ენერგია, ბუნებრივი აირი)- 11 744,85 ლარი; ერთჯერად მატერიალურ დახმარებაზე- 25 880 ლარი.

(2) ბოლნისის მუნიციპალიტეტში, ქალაქ ბოლნისში ფუნქციონირებს სასწრაფო დახმარების სამსახური, რომლის მომსახურებაც ხელმისაწვდომია მუნიციპალიტეტის მთელს ტერიტორიაზე, მათ შორის დაბა კაზრეთის მოსახლეობისათვის.

(3) დაბა კაზრეთში ფუნქციონირებს  სამკურნალო-პოლიკლინიკური გაერთიანება. შენობა, რომელშიც განთავსებულია აღნიშნული გაერთიანება არ აკმაყოფილებს ნორმებს მასში სამშობიაროს და მრვალპროფილური სტაციონარის განსათავსებლად. ქალაქ ბოლნისში ფუნქციონირებს მულტიპროფილური კლინიკა  შ.პ.ს. „ბოლნისის ცენტრალური კლინიკა“, რომელიც წარმოადგენს სამედიცინო მომსახურების, მათ შორის მშობიარობისა და მასთან დაკავშირებული სერვისების პროვაიდერს.

(4) დაბა კაზრეთში მაცხოვრებელი მოსახლეობის ჯანმრთელობის მდგომარეობის საერთო სურათი არ განსხვავდებარეგიონში მცხოვრებთა ჯანმრთელობის მდგომარეობის საერთო სურათისაგან. დაბა კაზრეთში მოსახლეობის ჯანმრთელობის მდგომარეობის შესაფასებლად, ბოლნისის მუნიციპალიტეტის მიერ კვლევა არ ჩატარებულა;

(5) ბოლნისის მუნიციპალიტეტის მერიაში არ არის შესაბამისი სტრუქტურა, რომელიც გამოიკვლევდა ეკოლოგიური და გარემოს დაცვითი კუთხით ბოლნისის მუნიციპალიტეტისათვის საწარმო „არემჯი გოლდი“-ს მუშაობას, შესაბამისად არ გაგვაჩნია კომპეტენცია შევაფასოთ აღნიშნული საკითხი;  აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით ბოლნისის მუნიციპალიტეტის მერიას ინფორმაცია  არ აქვს. ბოლნისის მუნიციპალიტეტის მერიას არ აქვს სტატისტიკა, რომელშიც აღნიშნული იქნება, თუ რამდენმა ონკოლოგიურმა ავადმყოფმა მიმართა მერიას დახმარებისათვის  2017-2018 წლებში.

(6) რაც შეეხება იმას, რომ კომპანია “RMG“-მ ნაწილობრივ ან სრულიად დაფაროს დაბა კაზრეთში მცხოვრები მოქალაქეების კომუნალური ხარჯები, ვინაიდან იგივე მოთხოვნები ბოლნისის მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის არც თუ ისე მცირე ნაწილს გააჩნია, არარეალურად მიგვაჩნია კომპანიასთან მათი კომუნალური (ელექტროენერგია, ბუნებრივი აირის, წყლის) გადასახადების გადახდაზე რაიმე კომუნიკაციის დამყარება. ეს დაკავშირებული იქნება უკონტროლო ხარჯვებთან. კომპანია ,,არემჯი გოლდი“ იხდის ყველა გადასახადს რისი ვალდებულებაც სახელმწიფოს წინაშე გააჩნია, დამატებით ახორციელებს სხვადასხვა სოციალური პროექტების დაფინანსებას, (მაგ. სპორტული მოედნების მოწყობა თუ ინვენტარის შეძენა სკოლებისათვის და სხვა);

(7) ბოლნისის მუნიციპალიტეტს დაბა კაზრეთში შეძენილი აქვს ახალი სკვერის მოწყობის პროექტი, თუმცა პრიორიტეტულობიდან გამომდინარე ჯერ ვერ მოხდა მისი მშენებლობის დაფინანსება. ამ ეტაპზე ყველაზე პრობლემური საკითხი დაბაში საკანალიზაციო ქსელის ავარიული მდგომარეობაა და მის აღდგენებს ეტაპობრივად ვახორციელებთ. საკანალიზაციო ქსელების აღდგენის შემდეგ გვექნება საშუალება კორპუსებს შორის არსებული მისასვლელების რეაბილიტაცია დავიწყოთ ეტაპობრივად, გამომდინარე მათი დიდი მასშტაბისა და შესაბამისად ძვირი ღირებულებისა.

(8) ბოლნისის მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტმა 2017 წელს შეადგინა: საკუთარი შემოსავალი 21 245,2 ლარი; კომპანია RMG-ისმიერ დაფინანსება 16 981,4 ლარი. 2018 წლის გეგმა: საკუთარი შემოსავალი 22 419  ლარი;  კომპანია RMG-ის მიერ დაფინანსება (28 მაისის მდგომარეობით) -10 486,3  ლარი.

წარმოგიდგენთ ინფორმაციას, საჯარო სამართლის იურიდიული პირი ლ.საყვარელიძის სახელობის დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის წერილიდან ; [ცენტრში ჩვენი კითხვები ჯანდაცვის სამინისტრომ გადაამისამართა. წერილი მომზადდა 2018 წლის 8 ივნისს]

"წინასწარ შემუშავებული პროგრამის ფარგლებში 2015 წლის 19-20 სექტემბერს დმანისის მუნიციპალიტეტის სოფლებში ვარდისუბანი და დიდი დმანისში და 26-27 სექტემბერს - ბოლნისის მუნიციპალიტეტის დაბა კაზრეთში და ბალიჭში განხორციელდა სამედიცინო პროფილაქტიკური გასინჯვების ორგანიზება და ჩატარება. სამედიცინო პროფილაქტიკური გასინჯვები განხორციელდა ექიმთა მრავალპროფილური ჯგუფის მიერ (ოჯახის ექიმი, თერაპევვტი, პედიატრი, ქირურგი, ქირურგი, ოფთალმოლოგი, ოტორინოლარინგოლოგი, უროლოგი, ენდოკრინოლოგი, ექიმი ექოსკოპისტი) საქველმოქმედო ფონდ „ჰიპოკრატეს“ ძალებით. აქციის დროს, სამედიცინო  ჩვენების მიხედვით ტარდებოდა, როგორც ლაბორატორიული კვლევები (სისხლის ჰემოგლობინი, პროთრომბინი, გლუკოზის განსაზღვრა) ასევე გადაუდებელი საჭიროების მედიკამენტით მოსახლეობის უზრუნველყოფა საჭიროების შემთხვევაში (მედიკამენტი მოწოდებულ იქნა ფარმაცევტ კომპანია psp-ს მიერ); ჯამში 19-20 სექტემბერს სოფელ ვარდსიუბანში და დიდ დმანისში სამედიცინო დახმარება გაუწიეს 153 მაცხოვრებელს, ხოლო ბოლნისის მუნიციპალიტეტის დაბა კაზრეთსა და სოფელ ბალიჭში იმავე რეჟიმში, ინსტრუმენტული და ლაბორატორიული კვლევის მეთოდის გამოყენებით გასინჯულ იქნა 198 მოსახლე, სულ 351 პირი, თუმცა სრულყოფილი მონაცემი წინასწარ განსაზღვრული ცვლადების მიხედვით ხელმისაწვდომი იყო მხოლოდ კვლევაში ჩართულ 254 მოსახლეზე. მოსახლეობის პროფილაქტიკური გასინჯვის მონაცემები დამუშავდა სპეციალური პროგრამის (EPI-INFO) გამოყენებით. გამოკვლეულთა შორის იყვნენ ბავშვები, მოზარდები და მოზრდილი მოსახლეობა. გასულნჯულთა 50% -ზე მეტი 20-60 წლის ასაკის იყო. დიდი უმრავესლობა - მდედრობითი სქესის (80,3%) და დაბა კაზრეთის მაცხოვრებელთა (61,8%) იყო. დიაგნოზების მიხედვით ყველა პათოლოგიურ მდგომარეობაზე მეტად გავრცელებული აღმოჩნდა არტერიული ფიოერტენზია (22.4%), მას მოსდევს ერთეული შემთხვევები ქვემო წელის ტკივილი (ლუმბარგია - 4.3%), ჰოპოთირეოზი (3.9%) და შაქრიანი დიაბეტი (3.5%) არტერიული ჰიპერტენზია ძირითადად, 40 წლის ზემოთ მოსახლეობაში, ძირითადად, ქალებში. არტერიული ფუიპერთენზიის შემთხვევები ძირითადად ხშირი აღმოჩნდა დაბა კაზრეთის (61%) დაბა დმანისის 23%) და სოფელ ბალიჭის (16%) მოსახლეობაში. ასევე დამატებით მოგახსენებთ, რომ იმავე წელს ცენტრის წარმომადგენლები შეხვდნენ კომპანია   RMG გოლდის წარმომადგენლებს, სადაც განხილულ იქნა შესაძლებლობა ჩაღრმავებული კვლევის ჩატარების შემთხვევაში კომპანიის მიერ დაფინანსების შესაძლებლობაზე. პარალელურ რეჟიმში ცენტრის ეპიდემიულოგებმა კონსულტაცია გაიარეს  დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრის ექსპერტებთან, რომელთაც დიდი გამოცდილება აქვთ ადამიანის ჯანმრთელობაზე გარემოს მავნე ზემოქმედების შეფასების კვლევის განხორცილების კუთხით, რომელთა მოსაზრებითაც, წარმოდგენილი პოპულაციის სიმცირიდამნ გამომდინარე კორელაციური კავშირების დადგენა და მყარი მტკიცებულების მიღება კვლევისგან თითქმის შეუძლებელია და მათი მხიდან რეკომენდაცია იქნა გაცემული, რომ აქცენტი გაკეთებულიყო პროფილაქტიკურ ღონისძიებებსა და მოსახლეობის ჯანმრთელობის მდგომარეობის სისტემურ შესწავლაზე, რაც განხორციელდა ზემოთ დასახელებული ოთხი სოფლის მოსახლეობაში აღნიშნული აქციის ფარგლებში. შემდეგომი ღონსიძიებების გასატარებლად რეკომენდაციები მიეცა შესაბამისი მუნიციალიტეტის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ცენტრებს და პირველადი სამედიცინო მომსახურების დაწესებუკებეს. საყურადღებოა 2007 წელს გერმანელ მეცნიერებთან ერთად ჩატარებული -  „მდინარე მაშავერას ხეობაშუ ნიადასგებისა და სასოფლო-სამეურნეო ნათესების დაბინძურება მძიმე ლითონებით“ - კვლევით მოპოვებული ინფორმაციის საფუძველზე, გამოიკვეთა რომ მდინარე მაშავერას ხეობის ნადაგში სპილენძის რაოდენობა 49-ჯერ აღემატებოდა მოქმედ ზღვრულად დასაშვებ ნორმას, თუთიის 18 ჯერ, ხოლო კადიუმის 12-ჯერ. გასულ წლებში ბოლნისის ტერიტორიებზე ერთობლივი კვლევით ასევე დადგინდ, რომ მძიმე ლითონური ნიადაგიდან საკვებ ჯაჭვში გადადის; ბოლნისის მოსახლეობა კაზრეთულას და მაშავერას წყალს სარწყავად იყენებს. მორწყვის შემდეგ მძიმე მეტალები მცენარეებში გროვდება. ასეთი საკვების ხანგრძლივმა მოხმარებამ კი, შესაძლოა, ადამიანის ორგანიზმში მთელი რიგი პათოლოგიური დაავადებები გამოიწვიოს: მედიკოსთა შეფასებით, ბოლნისის რაიონში დაავდებათა სტატისტიკის ზოგადი მაჩვენებელი მეტად საყურადღებოა.“

 წარმოგიდგენთ ინფორმაციას, გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროს მომზადებული წერილიდან [წერილი     სამინისტრომ 2018 წლის 15 ივნისს მოგვაწოდა]

„2015-2016 წწ. გარემოსდაცვითი ზედამხედველობის დეპარტამენტის მიერ განხორციელდა შპს „RMG Gold“-ზე გაცემული გარემოზე ზემოქმედების №000056 ნებართვით (2009 წლის 30 იანვრის №14 ეკოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნა) გათვალისწინებული პირობების, ასევე შპს „RMG Gold”-ზე სასარგებლო წიაღისეულის გადამუშავებაზე (საყდრისის საბადოს მადნის გროვული გამოტუტვის საწარმოო უბნის ექსპლუატაცია), საქართველოს გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის მინისტრის 2014 წლის 03 აპრილის №ი-193 ბრძანებით დამტკიცებული 2014 წლის 03 აპრილის №15 ეკოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნით გათვალისწინებული პირობებისა და გარემოს დაცვის სფეროში მოქმედი კანონმდებლობით დადგენილი ნორმების შესრულების მდგომარეობის გეგმიური შემოწმება. ამასთან, 2015-2016 წწ. ასევე განხორციელდა სს „RMG Copper“-ზე (ს/კ 225358341) გაცემული გარემოზე ზემოქმედების №000055 ნებართვით (2009 წლის 30 იანვრის №13 ეკოლოგიური ექსპერტიზის დასკვნა) გათვალისწინებული პირობებისა და გარემოს დაცვის სფეროში მოქმედი კანონმდებლობით დადგენილი ნორმების შესრულების მდგომარეობის გეგმიური შემოწმება. ზემოაღნიშნულ პერიოდში განხორციელებული ინსპექტირებისას გამოვლენილ დარღვევებთან დაკავშირებით სს „RMG Copper“-ის და შპს „RMG Gold“-ის მიმართ შედგა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შესახებ შემდეგი ოქმები:

 1. 2016 წელს სს "RMG Copper"-ის მიმართ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 792 -ე, 65-ე და ნარჩენების მართვის კოდექსის 42-ე მუხლით გათვალისწინებულ სამართალდარღვევაზე შედგა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შესახებ №029651, №029653 და №029655 ოქმები;

2. 2016 წელს შპს “RMG Gold”-ის მიმართ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 79-ე, 65-ე მუხლებით და ნარჩენების მართვის კოდექსის 42-ე მუხლით 2 გათვალისწინებულ სამართალდარღვევაზე შედგა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შესახებ №029661, №029657, №029658, №029660 და №029662 ოქმები;

3. 2017 წლის 15 სექტემბერს და 1 დეკემბერს სს "RMG Copper"-ის მიმართ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 792-ე მუხლით გათვალისწინებულ სამართალდარღვევაზე, შედგა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შესახებ №035829 და №035835 ოქმები; 4. 2018 წლის 24 აპრილს სს „RMG Copper”-ის მიმართ შედგა ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის შესახებ №041338 და №041339 ოქმები, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 79 -ე მუხლის შესაბამისად.

ზემოთ მითითებული ოქმების განხილვის შედეგად, შპს „RMG Gold” და სს "RMG Copper" ბოლნისის რაიონულმასასამართლომ სცნო სამართალდამრღვევად. ასევე გაცნობებთ, რომ საქართველოს გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტრომ შპს „RMG Gold”-ის და სს "RMG Copper”-ის შემოწმებისას გამოვლენილი დარღვევებისაღმოსაფხვრელად დაუდგინა გონივრული ვადა და დეპარტმენტის მიერ შემუშავდა №000956, №000906 და №000904 ადმინისტრაციული მიწერილობები.

განსაზღვრული გონივრული ვადის ამოწურვის შემდეგ მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად, განხორციელდება დადგენილი ვალდებულებების შესრულების მდგომარეობის ინსპექტირება. რაც შეეხება ინფორმაციას საწარმოს მიერ გადახდილი კონკრეტულ თანხების შესახებ, გაცნობებთ, რომ  აღნიშნული ფაქტის მონიტორინგს მისი კომპეტენციიდან გამომდინარე, სამინისტრო არ ახორციელებს.“

წარმოგიდგენთ ინფორმაციას, საწარმო RMG-ის მომზადებული წერილიდან: [წერილის გამოგზავნის თარიღი: 2018 წლის, 19 ივლისი]

• „მოგეხსენებათ, რომ კომპანია RMG წარმოადგენს მომეტებული საფრთხის მქონე საწარმოს, სწორედ ამიტომ კომპანიაში დიდი მნიშვნელობა ენიჭება შრომის უსაფრთხოებისწესებისდაცვას. RMG ჯგუფში დასაქმებულ 2 200-ზე მეტ თანამშრომელს, მუდმივად უტარდებათ შრომის უსაფრთხოების ინსტრუქტაჟი. სხვადასხვა საწარმოო უბნებზე მომუშავე პერსონალიაღჭურვილია სპეც.ტანსაცმლითდაპირადიდაცვისსაშუალებებით. 2017 წლის განმავლობაში დაფიქსირებული ყველა საწარმოო შემთხვევა მიეკუთვნებოდა საშუალო და მსუბუქ კატეგორიას. რაც შეეხება მიმდინარე წლის მაჩვენებლებს, 2018 წლის მაისის თვის ჩათვლით ფიქსირდება მხოლოდ 7 შემთხვევა, ყველა მათგანი განეკუთვნება მსუბუქიტ რავმების კატეგორიას. კომპანიაში მოქმედი შრომის უსაფრთხოების დებულების თანახმად, ყველა შემთხვევაზე ჩატარებულია მოკვლევა, გამოვლენილი და აღმოფხვრილია ტრავმის გამომწვევიმიზეზები;“
• “ 2017 წლის ზაფხულიდან საყდრისის კარიერიდან ფაბრიკის მიმართულებით მოძრავი სატვირთო მანქანები გადაადგილდებიან შემოვლითი გზით. გასულ წელს კომპანიის ინიციატივით მოხდა კაზრეთის ხიდიდან ბარიტის კუდსაცავის მიმართულებით მიმავალი გზის რეაბილიტაცია, რათა დაბაში მაქსიმალურად შემცირდეს სატვირთო მანქანების ინტენსიური მოძრაობა. მიუხედავად იმისა, რომ სატვირთო მანქანები აღარ მოძრაობენ საწარმოსკენ მიმავალ ცენტალურ გზაზე, აღნიშნული მონაკვეთის, დაბა კაზრეთის და სოფელ ბალიჭის ყველა ცენტრალური გზა ყოველდღიურად ირწყვებას პეციალური სარწყავი მანქანებით. გზის მორწყვის ინტენსივობა დამოკიდებულია სეზონსა და ამინდზე. ზაფხულის პერიოდში საჭიროებიდან გამომდინარე მორწყვის სიხშირე იმატებს, შესაბამისად დღეში რამდენჯერმე ხდება ყველა იმ გზის მორწყვა, რომელზეც გადაადგილდებიან სატვირთო მანქანები. კომპანიაში არსებობს სარწყავი მანქანების ავტოპარკი, რომელიც შედგება 5 ერთეული 12 ტონიანი სარწყავი მანქანისაგან, რომლებიც ყოველდღიურად დიდი ინტენსივობით გადააგილდებიან გზებზე;“
• „გარემოსდაცვითი მიმართულება შრომის უსაფრთხოებასთან ერთად, კომპანიის ერთ-ერთი უმთავრესი პრიორიტეტია. 2017 წლიდან მიმდინარეობს აქტიური და ყოველდღიური მუშაობა საერთაშორისო საკონსულტაციო კომპანია Golder Associates-ის გარემოსდაცვით ექსპერტებთან ერთად, რომელთა უშუალომონაწილეობითაც შეიქმნა RMG-ის გარემოსდაცვითი პროგრამა, რომელიც გაწერილია 2018-2020 წლებზე დაგულისხმობს 30 მილიონი ლარის ინვესტიციას. გარდა ამისა, გარემოსდაცვის და სოფლის მეურნეობის  სამინისტროსთან შეთანხმებულია  მოკლე და გრძელვადიანი სამოქმედო გეგმა, რომელიც 100-ზე მეტი კონკრეტული გარემოსდაცვითი ღონისძიებისგან შედგება და მიზნადისახავსსამთო საქმიანობის მაღალი გარემოსდაცვითი პასუხისმგებლობით განხორციელებას. აღსანისნავია, რომ  სამოქმედო გეგმის ფარგლებში უკვე შესრულებულია 29 პუნქტი. სამოქმედო გეგმის მიხედვით მთავარ პრიორიტეტს სწორედ წყლის, ჰაერის და ნიადაგისდაბინძურებისგანდაცვა წარმოადგენს;“

• „ის რომ სწორედ კომპანიის მუშაობის შედეგად არის გაზრდილი რიგი დაავადებები დაბასა და ბოლნისისმუნიციპალიტეტში, არ დასტურდება არც ერთი კონკრეტული კვლევით. რამდენადაც ჩვენთვის ცნობილია, დაავადებათა კონტროლისა და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის ეროვნული ცენტრის ოფიციალური სტატისტიკის მიხედვით, ქვემო ქართლში რიგი დაავადებები ბევრად ნაკლებია ვიდრე თბილისსა და დასავლეთ საქართველოს რამდენიმე რეგიონში. ამასვე მოწმობს, დაავადებათა კონტროლის ეროვნული ცენტრის მიერ ბოლო პერიოდში გამოქვეყნებული 2015-2017 წლის კიბოს რეგისტრის მონაცემები, რომლის მიხედვითაც ბოლნისი იმ 18 მუნიციპალიტეტს შორის არ არის, სადაც კიბოს ინიციდენტობის ყველაზე მაღალი მაჩვენებელი ფიქსირდება. მიუხედავად ზემოთ მოყვანილი სტატისტიკისა, კომპანია მზად არის აღნიშნულ თემასთან დაკავშირებითგამართოს დიალოგი კომპეტენტურ უწყებებთან და გაიზიაროს სპეციალისტების მხირდან მიწოდებულიარგუმენტირებული რეკომენდაციები;“
• „კომპანია „არემჯის“ სოციალური პასუხისმგებლობის უდიდესი ნაცილი მიმართულია ბოლნისის და დმანისის რაიონებში, სხვადასხვა სახის კულტურული, სპორტული, საგანმანათლებლო და ინფრასტრუქტურული პროექტების განხორციელებაზე. 2018 წლიდან კომპანია „კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების რეაბილიტაციის“ მასშტაბურ პროექტს ახორციელებს. აღნიშნული პროგრამა 2018-2021 წლებში, ქვეყნის უმნიშვნელოვანესი კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების: შუამთის მონასტრის ტერიტორიის არქეოლოგიური კვლევას, ფიტარეთის მონასტრის, ბოლნისის სიონის, სათხეს სამონასტრო კომპლექსის და მასთან მისასვლელი გზის, სამშვილდის, ნაქალაქარის, ნიკორწმინდის სამონასტრო კომპლექსის და ალავერდის სამონასტრო კომპლექსის რეაბილიტაციას ითვალისწინებს. აღნიშნული პროექტისთვის გამოყოფილია 1 700 000 ლარი. ასევე, „არემჯის“ და საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტს შორის 2017 წელს გაფორმებული მემორანდუმის ფარგლებში, წარმატებით ხორციელდება „არემჯის სტიპენდიანტების და სტუდენტების მხადრაჭერის“პროგრამა. ტექნიკური უნივერსიტეტის სამთო-გეოლოგიური და ქიმიური ტექნოლოგიისა და მეტალურგიის ფაკულტეტის 11 სტუდენტი 2018 წლიდან „არემჯის“ყოველთვიურ სტიპენდიას იღებენ. 2015-2017 წლებში „არემჯის“ დაფინასებით აშენდა ახალი ტექნოლოგიებით აღჭურვილი თანამედროვე სტანდარტებით დაპროექტებული ბოლნისის ახალი მუზეუმის შენობა. მუზეუმის პროექტის მომზადებასადა მშენებლობაში„არემჯიმ“ 7 000 000 ლარი დახარჯა. 2017 წლიდან დღემდე მუზეუმის მუზეოგრაფიაზე და ტექნიკურ მოწყობაზე დახარჯულია დამატებით 1 340 150 ლარი; 2016წლიდან „არემჯი“ ბოლნისის საფეხბურთო კლუბ „სიონის“გენერალური სპონსორია. კომპანია მხარს უჭერს რეგიონში ჯანსაღი ცხოვრების წესის პოპულარიზაციას. კომპანიის მხიდან ყოველთვიურად ფინანსდება ბოლნისის და დმანისი რაიონში არსებული 2 ქორეოგრაფიული ანსამბლი, (ანსამბლი „მადნეული“ ანსამბლი „მართვე“) დაბა კაზრეთის კულტურის სახლთან არსებული სახვითი ხელოვნების წრე და სხვადასხვა სპორტული წრეები (ფეხბურთი, რაგბი, თავისუფალი სტილით ჭიდაობა, მკლავჭიდი, შერეული ორთაბრძოლები). 2017 წელის ზაფხულში კაზრეთის #1 სკოლაში კომპანიის ფინანსური მხარდაჭერით მთლიანად გამოიცვალა სკოლის ამორტიზებული წყალგაყვანილობის სისტემა. კაზრეთის #2 სკოლაში გარემონტდა 152 კვ.მ სააქტო დარაზი. სარეაბილიტაციო სამუშაოებში - 70 000 ლარი დაიხარჯა. 2017 წლის შემოდგომაზე დაბა კაზრეთში „არემჯის“ საწარმოს მიმართულებით მიმავალი საავტომობილო გზის სარეაბილიტაციო სამუშაოების ღირებულებამ 500 000-მდე ლარი შეადგინა. 2018 წლის გაზაფხულზე რეაბილიტაცია ჩაუტარდა დაბა კაზრეთში მდებარე ორ რეკრეაციულ ობიექტს. კაზრეთის დასასვენებელი სკვერის და ომში დაღუპულ გმირთა მემორიალის და პარკის რეაბილიტაციის სამუშაოებში 120 000 ლარი დაიხარჯა;“

ორგანიზაცია: მწვანე პოლიტიკის სამეცნიერო-კვლევითი პლატფორმა[1]

მწვანე პოლიტიკის სამეცნიერო-კვლევითი პლატფორის, 2017 წელს,  მომზადებულ კვლევაში ვკითხულობთ:

„ პროექტის ფარგლებში განხორციელებული კვლევები შევადარეთ ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციებს და მონაცემებზე დაყრდნობით გამოვითვალეთ რაოდენობრივი შემცველობები, რის საფუძველზეც დადგინდა ამა თუ იმ სოფელში ტოქსიკური ლითონების მატება ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციასთან შედარებით. გამოთვლებმა მოგვცა იმის საშუალება, რომ დავინახოთ, რამდენჯერ აღემატება თითოეულ სოფელში ლითონების შემცველობა ზღვრულად დასაშვებ ნორმას. (ასევე გამოვითვალეთ პროცენტული შემცველობები, რის საფუძველზეც დადგინდა ამა თუ იმ სოფელში ტოქსიკური ლითონების სხვადასხვა პროცენტული მატება ზღვრულად დასაშვებ კონცენტრაციასთან შედარებით იხილეთ დანართი )

ნახიდურში ნიადაგის ზედაპირზე სპილენძის შემცველობა ნორმას 1.58 -ჯერ აღემატება, მანგანუმი 1.433-ჯერ, კადმიუმი 3.186-ჯერ, სიღრმეში კი – მანგანუმი 1.552-ჯერ, კადმიუმი 2.57-ჯერ;

მწყნეთში ნიადაგის ზედაპირზე კადმიუმი მომატებულია 4.32 -ჯერ, ხოლო სიღრმეში 3.2-ჯერ;

ფოლადაურში ნიადაგის ზედაპირზე მანგანუმი მომატებულია 1.236-ჯერ, კადმიუმი 2.84-ჯერ, სიღრმეში კი კადმიუმი 3.4-ჯერ აღემატება;

ქვემო ბოლნისში ზედაპირზე მანგანუმი აღემატება 1.158 -ჯერ, კადმიუმი აღემატება 2.232 -ჯერ, სიღრმეში მანგანუმი აღემატება 1.126 -ჯერ, კადმიუმი 2-ჯერ;

რატევანში ნიადაგის ზედაპირზე მანგანუმი მომატებულია 1.262-ჯერ, თუთია 3.37 -ჯერ, კადმიუმი 10.19 -ჯერ, სიღრმეში კი – სპილენძი 2.1-ჯერ, კადმიუმი 3.4 -ჯერ; მუშევანში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია კადმიუმი 2.04 -ჯერ, სიღრმეში კი – მანგანუმი 1.50426-ჯერ, კადმიუმი 2.14-ჯერ;

აკაურთაში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია კადმიუმი 4.72 -ჯერ, სიღრმეში – კადმიუმი 4.44 - ჯერ;

გომარეთში ნიადაგის ზედაპირზე კადმიუმი მომატებულია 4.22 -ჯერ, სიღრმეში კი 4.158 -ჯერ;

განთიადში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია მანგანუმი 1.189-ჯერ, კადმიუმი 3.05-ჯერ, სიღრმეში კი – მანგანუმი 1.1393-ჯერ, კადმიუმი 2.46 -ჯერ; ვარდისუბანში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია მანგანუმი 1.20126-ჯერ, კადმიუმი 2.95 -ჯერ, ტყვია 1.0272-ჯერ, სიღრმეში – მანგანუმი მომატებულია 1.2688-ჯერ, კადმიუმი 1.774-ჯერ, ტყვია 1.1295-ჯერ;

მამიშლოში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია მანგანუმი 1.042 -ჯერ, კადმიუმი 1.587 -ჯერ, ტყვია 1.021-ჯერ, სიღრმეში კადმიუმი 1.785 -ჯერ, ტყვია 1.1732-ჯერ; პატარა დმანისში ნიადაგის ზედაპირზე კადმიუმი მომატებულია 1.73 -ჯერ, ტყვია 1.281 -ჯერ, სიღრმეში კადმიუმი 1.71 -ჯერ, ტყვია 1.154-ჯერ;

აბულბუქში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია სპილენძი 1.25 -ჯერ, მანგანუმი 1.3468 -ჯერ, კადმიუმი 2.7 -ჯერ, ტყვია 2.0174 -ჯერ, სიღრმეში – სპილენძი 1.287 -ჯერ, მანგანუმი 1.502 -ჯერ, თუთია 3.5847-ჯერ, კადმიუმი 3.71 -ჯერ, ტყვია 3.027 -ჯერ;

ბალიჭის ჭალებში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია სპილენძი 1.26 -ჯერ, მანგანუმი 1.24 -ჯერ, თუთია 1.73 -ჯერ, კადმიუმი 5.65 -ჯერ, ტყვია 3.36 -ჯერ, სიღრმეში – მანგანუმი 1.436 -ჯერ, კადმიუმი 3.65 -ჯერ, ტყვია 2.265-ჯერ; ტანძიაში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია მანგანუმი 1.274-ჯერ, კადმიუმი 3.5-ჯერ, ტყვია 1.8084- ჯერ, სიღრმეში – მანგანუმი 1.146 -ჯერ, კადმიუმი 3.71 -ჯერ, ტყვია 1.80 -ჯერ; დარბაზში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია მანგანუმი 1.10404 -ჯერ, კადმიუმი 3.17 -ჯერ, ტყვია 1.99 -ჯერ, სიღრმეში – მანგანუმი 1.09692 -ჯერ, კადმიუმი 3.01 -ჯერ, ტყვია 1.929 -ჯერ;

ფოცხვერიანში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია მანგანუმი 1.36 -ჯერ, კადმიუმი 2.82 -ჯერ, ტყვია 1.9929-ჯერ, სიღრმეში – მანგანუმი 1.105 -ჯერ, კადმიუმი 3.5 -ჯერ, ტყვია 2.2883 -ჯერ;

კაზრეთში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია მანგანუმი 1.188 -ჯერ, კადმიუმი 3.94 -ჯერ, ტყვია 2.7128-ჯერ, სიღრმეში – მანგანუმი 1.21-ჯერ, კადმიუმი 3.9 -ჯერ, ტყვია 2.97 -ჯერ;

ბალიჭის შესასვლელთან ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია სპილენძი 1.9 -ჯერ, მანგანუმი 1.236 - ჯერ, კადმიუმი 3.5 -ჯერ, ტყვია 2.88-ჯერ, სიღრმეში – მანგანუმი 1.0512 -ჯერ, კადმიუმი 4.62 -ჯერ, ტყვია 2.53 -ჯერ;

ბალიჭის შუაუბანში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია მანგანუმი 1.166 -ჯერ, კადმიუმი 3.64 -ჯერ, ტყვია 2.865 -ჯერ, სიღრმეში – კადმიუმი 5.15 -ჯერ, ტყვია 1.715 -ჯერ;

ბალიჭის ზედაუბანში ნიადაგის ზედაპირზე მომატებულია მანგანუმი 1.327 -ჯერ, კადმიუმი 1.867 - ჯერ, ტყვია 4.3337 -ჯერ, სიღრმეში კი – მანგანუმი 1.109 -ჯერ, კადმიუმი 1.73 -ჯერ, ტყვია 1.79 -ჯერ.

საქართველოს სახალხო დამცველის ანგარიში (2017 წელი)[2]

ანგარიშში ვკითხულობთ: „ წლების განმავლობაში, ვერ მოხერხდა RMG Gold-ისა და RMG Copper-ის სამეწარმეო საქმიანობის შედეგად გარემოსთვის მიყენებული ზიანსა და მოსახლეობის ჯანმრთელობის პრობლემებს შორის მიზეზ-შედეგობრივი კავშირების გამოკვლევა ბოლნისისა და დმანისის მუნიციპალიტეტებში. სახელმწიფო განმარტებით, ის ეყრდნობა ექსპერტების აზრს, რომ პოპულაციის სიმცირიდან გამომდინარე ვერ მოხდება კორელაციური კავშირის დადგენა და მყარი მტკიცებულებების მიღება და პრიორიტეტულად პროფილაქტიკური ღონისძიებების გატარება მიიჩნევა. როგორც ირკვევა, ჩასატარებელია გაღრმავებული ეპიდემიოლოგიური კვლევებიც, რომლითაც შესაძლებელი იქნება კონკრეტული რისკ ფაქტორების გამოვლენა და მათი ჯანმრთელობაზე ზემოქმედების ეფექტების დადგენა. ამ მიმართულებით დღემდე გატარებული ზომები არაეფექტიანად უნდა ჩაითვალოს, რაც ლახავს ადგილობრივი მოსახლეობის უფლებას ჯანმრთელობასა და ჯანსაღ გარემოში ცხოვრებაზე.“

კვლევის მიმდინარებისას გამოვლენილი სირთულეები:

• კვლევის დაწყებისას, ორმა ინტერვიურმა უარი თქვა ჩვენთან თანამშრომლობაზე, წინასწარი შეთანხმების არსებობის მიუხედავად. ერთ-ერთმა განაცხადა, რომ მისი ოჯახის წევრი მუშაობს საწარმოში RMG და მას შესაძლოა პრობლემები შეექმნას. მსგავსი არგუმენტი [ნათესავი მუშაობს RMG -ში] ჰქონდა მეორე ინტერვიუერსაც. შესაბამისად მოხდა მათი შეცვლა. 

• როგორც კითხვარის გატესტვის, ასევე უშუალოდ ველზე მათი შევსებისას, გამოიკვეთა რესპონდენტების შიში, რომ მოხდება ინდენტიფიცირება და საწარმო  RMG შეიტყობს მათ შეფასებებს და ვინაობას. საველე სამუშაოზე მომუშავე ჯგუფს დასჭირდა დიდი ძალისხმევა, რესპონდენტების ნდობის მოსაპოვებლად.

კვლევის მიგნებები

• დაბა კაზრეთში გამოკითხულ რესპონდენტთა უმრავლესობა [რესპონდენტების 80%] მის გარშემო არსებულ გარემოს საზიანოდ მიიჩნევს. ფიქრობენ, რომ ამ გარემოში ბავშვების გაზრდა სახიფათოა  მათი ჯანმრთელობისთვის. აღნიშნავენ, რომ საწარმო აზიანებს გარემოს და შესაბამისად ზიანს აყენებს მათ ჯანმრთელობას. საზოგადოების ეს ნაწილი ვერ გრძნობს სათანადო მხარდაჭერას ვერც ადგილობრივი და ვერც ცენტრალური ხელისუფლებისგან.

• ერთი მხრივ, საწარმო RMG  წარმოადგენს მათთვის ერთადერთ დამსაქმებელს, მაგრამ მეორე მხრივ, ართმევს მათ მშვიდი ცხოვრების შესაძლებლობას. გამოკითხულთა უმრავლესობა ფიქრობს, რომ ჰაერი, რომლითაც სუნთქავს დაბინძურებულია, დაბინძურებულია ნაიდაგიც, მაგრამ ვერ ხედავს მის გვერდით სახელმწიფოს, რომელიც ჩაატარებს შესაბამის სრულფასოვან კვლევას და მიმართავს ზომებს პრობლემის გამოსასწორებლად. [თავად გამოკითხულთა სრული უმრავლეობა ვერ იტარებს სისტემატიურად სამედიცინო პროფილაქტიკური გამოკვლევებს. დაბას, ამასთან ერთად, არ აქვს სასწრაფო სამედიცინო ცენტრი და სამშობიარო სახლი]

• ასევე, რესპოდენტების ნაწილი ითხოვს საწარმოს მუშაობის შედეგად მეტი სარგებელი მიიღოს ადგილობრივმა მოსახლეობამ. ისინი მოთხოვნას ლეგიტიმურად მიიჩნევენ,  რადგან ფიქრობენ, რომ საწარმოს მუშაობის შედეგად ადგილობრივები ყველაზე მეტად ზიანდებიან. 

• ჩვენი რესპონდენტების უმრავლესობის განწყობებს/შეფასებებს სრულად ასახავს სახალხო დამცველის რეკომენდაციებიც. ქვეყნის პირველი უფლებადამცველი მოითხოვს, ბოლნისის და დმანისის მუნიციპალიტეტებში ჩატარდეს ეპიდემიოლოგიური კვლევები, რომლითაც შესაძლებელი იქნება კონკრეტული რისკ ფაქტორების გამოვლენა. სახალხო დამცველი ამ მიმართულებით დღემდე გატარებულ ღონისძიებებს არაფექტურს უწოდებს  და ადამიანის ფუნდამენტური უფლების, იცხოვროს ჯანსაღ გარემოში, შემლახველს.

“When your neighbor is a copper and gold mining enterprise – an impact of RICH METALS GROUP on women's lives in borough Kazreti”

Bolnisi Municipality (borough Kazreti) About Information Research The research organization is/ the researcher. Organization: Non-Commercial Legal Entity “Kvemo Kartli Media” Researcher: Manon Bokuchava The research has been prepared within the project financed by the organization "Women's Fund in Georgia."1 The goal of the research is: to study the impact of the enterprise RMG activities on women living in borough Kazreti; Identify the problems of women living in borough Kazreti; Research period: from February 15 to July 20, 2018. Area of research: borough Kazreti Research Subject: The research is aimed at revealing the impact of RMG's (Rich Metals Group) activity on women living in borough Kazreti. The questionnaire includes the following directions:  Labour of women living in the household in borough;  Their work in the creation of livelihood;  Employment;  We are interested in women working in RMG, with their labour terms, health insurance, an attitude towards them and the payment of women and men;  What and how has changed by working of RMG in their borough;  How is the health condition of the locals;  How do they thinkabout the impact of the enterprise on them;  According to their assessment, whether the enterprise has a social responsibility towards the population;  How secure they are, what kind of difficulties they have as a result of an enterprise's work;  How do they think it is safe to raise the children in the borough; 1 https://www.womenfundgeorgia.org/ka/Main  What are their major daily problems;  If they could what they will change about the approaches of RMG (in terms of employment, responsibilities towards the workforce and etc.);  How they willassess the attitude of the central and local authorities towards their problems. Methodology: We use the quantitative research method. The questionnaire consists of open and closed questions. Respondents are women: under 18-55 years old. Number of respondents 100. Aspects of selection: Age definition; and place of employment [this approach was selected only to get acquainted with the RMG staff assessments in the research. There was not any other way of employment in determining the selection]. Field control: After completion of the field, forms required checking have been selected by the random sampling principle, which amounted to 7% of the total number. The verification was carried out by the visiting at the address indicated in the form. The assessments of the local civil sector around the issues are also presented in the research, for what purpose the Focus-group took place in Bolnisi. We requested an information from the following state and private offices regarding to the topic of research: Ministry of Labor, Health and Social Affairs of Georgia, Ministry of Environment Protection and Agriculture of Georgia, Bolnisi Board of Management, the Enterprise (Rich Metals Group). The information provided by relevant offices encloses the research. Overview of the current situation: 4 340 citizens live in borough Kazreti district of Bolnisi Municipality by the general census of population in 2014. Among them there are 2 119 men and 2 221 women.The gold and copper mine and combine has been functioning in borough Kazreti since 1975, which has been operating by JSC "Madneuli" for years. The owner of the enterprise became the Russian Company Rich Metals Group (RMG) in 2012. The negative information spreads in the society in two directions, in the past towards Madneuli, now towards RMG. First, an ecological damage to the environment by the enterprise, the second is the hard working condition and low salaries for the staff. The enterprise workers, only part of which are local residents, go on strike periodically. The largest of these strikes followed by the strike in borough was held in 20142 The shops, schools and kindergarten went on strike in borough. People who were attending the strike or the people who were walking in the streets of borough, they noted that the main problem is difficult working conditions in the enterprise, the carelessness from the government and the social inequality in Kazreti. Comments of the participants of the strike; "Trucks loaded with ore are passing by here, also loaded with lime. It brings a terrible dust in the heat.";3 "Who came, brought his/her relative and the local person became oppressed"; "Which child was cursed by the mother, all came in Kazreti"; Also, the focus is the impact of RMG's activities on the environment. According to the latest research4 of "The Scientific Research Platform of Green Policy", which studies the issue in this regard, we read that there is an increase of toxic metals compared to the maximum permissible concentration in the soil of the village Bolnisi Municipality. The Public Defender talks about the existence of ecological situation in Bolnisi Municipality, in the parliamentary report dated 2017 is noted that thorough epidemiological researches must be conducted in Bolnisi Municipality, to identify the specific risk factors and to ascertain the effects of impact on their health.

 Social-Demographic Characteristics 

On the question, what are your working conditions, 10 from 15 respondents working in RMG answered that the conditions are good, 4 of them said that the conditions are satisfactory. Only one respondent did not wish to answer. The respondents who noted that they have good and satisfactory conditions, explain their answer as follows: “normal salaries”,” good insurance”, “free meals”. How do you assess the relationship of the administration of the enterprise (RMG) to you? (We ask all of our residents living in the settlement)

Respondents who have good / satisfactory attitude to the enterprise administration, explain the answer so: “We are employed at the enterprise”, “We have a stable income,” “Our family members are employed”, “They help us”. The respondents who noted that the attitude of the administration of the enterprise is bad / mostly bad, explain their answer so: “We have not been able to meet the enterprise administration for months”, “They refuse to employ us”, “People from other regions have been employed”, “They pollute our settlement most of all and do not do anything instead of it for us”, “The enterprise due to damages that it makes for the settlement and its residents”, “Should pay for at least a part of utility payments”; How do you assess attitude of male workers / staff of the enterprise (RMG) towards you?

The respondents note that they never had any kind of harassment / discrimination from male workers / staff of the enterprise.

 How changed living in Kazreti after RMG started managing the enterprise?

Respondents, who positively assess working of the enterprise mainly focus on the stable salary. They note that the enterprise is the only source of their income and income of their family members. And the respondents who say that nothing substantially changed, explain that as in the past as nowadays the enterprise pollutes the environment, poisons the air and the soil and does not feel its own social responsibility towards residents. The remuneration of men in the enterprise (RMG) exceeds women’s remuneration, even when work is equally hard?
According to your observation / evaluation, as a result of RMG activities increased or not cases of various kinds of severe diseases in the settlement?
 Most of the respondents explain that cases of various severe diseases around them increase, that as they think, in general is a result of the work for years of the "Kombinati" in Bolnisi municipality. They note that the enterprise contaminates the environment for years, that affects the health of the local residents. What is your health condition personally?
The respondents whose health conditions are bad and mostly bad, say that they are worried by: High blood pressure, Diabetes, Oncology, Respiratory tract and Various complexity diseases of the skin. How many medical prophylactic examinations do you conduct in a year?
According to your observation / estimates, in the settlement Kazreti, how ecologically clean is drinking water?
The part of the respondents explains that the water is supplied from the Karabulakhi mountain, Which according to their information, is not contaminated at the moment. [but they can not say the same about the Bolnisi rivers, which according to their information, are ecologically contaminated exactly as a result of activities of RMG] According to your observation / estimates, in the settlement Kazreti, how ecologically clean is Soil?
The part of the respondents denotes that who had little land plots in the settlement, no one ever cultivates it, because "everything is rotting." According to your observations / estimates in Kazreti how ecologically clean is Air?
The most majority of respondents denotes that the air is contaminated in the settlement. They explain that especially in summer there is a big number of dust in the air - often comes rain, which is yellow. They say that they often wash again their laundry, because rain drops remained on them as yellow spots. Do you think the reason for these problems is the work of RMG ?How do you assess the work of the local government?
Unlike assesses of the local government, the respondents are much more critical towards the central government. They point out: "Criminals have increased", " prices of everything are increasing", "RMG poisons us and the state does not say anything", " They promised a lot, but they did nothing, "RMG did not leave the mountains, the forests are buried alive , we can not breathe air, where is the government?! " 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% REFUSE TO ANSWER THEY WORK MOSTLY BADLY THEY WORK BADLY THEIR WORK IS SATISFACTORY THEY WORK WELL 0% 68% 10% 22% 0% Series 1 According to your assessment, from the point of view of health how safe is growing up the children in the settlement?

The vast majority of the respondents clarify that by growing up the children in the settlement they put their health in peril. Hence, who has the opportunity, they have their family elsewhere and go to the enterprise by transport or personal own car. Does RMG show a social responsibility towards the local population?

 The inhabitants of Kazreti note that the enterprise finances "Circles of culture and sports direction", repairs schools, on the basis of individual addresses provides financial assistance to citizens. The majority of the respondents explains that the enterprise must be responsible to cover at least a part of household payments for the damages to the local population caused by its working. And they add the enterprise does minimum form its possibilities for the settlement. What changes would you like in the work of the enterprise (RMG)?

Problematic issues mentioned within the focus group: (Date of Conductig: April 16, 2018)

• Early marriage. The majority of focus group participants say that in Bolnisi municipality this problem still exists. The more closed is the community, the more the issue is acute. They emphasize the fact that often the state can not make the appropriate events to resolve the problem. 
• Public indifference towards the gender sensitive issues - low level of awareness 
• Housewife is still perceived as "the unemployed member of a family." 
• Women do not have the opportunity to care for their health - there is no possibility of medical prophylactic examination. 
• In Kazreti air, soil is polluted. According to their assessment, this is the result of RMG currently working. They explain that the town has similar problems since then the "Kombinati" started working in the region / municipality and nothing changes for years. (Since 1975, in Kazreti gold and copper ore and plant have been operating, which has been operated by JSC "Madneuli" for years. In 2012 the owner of the enterprise became the Russian company Rich Metals Group (RMG). 
• In Kazreti air pollution is easy to see with naked eye (Focus group members explain that there is dust and yellow rain comes). The roads are irrigated by the enterprise but this is not effective, as a result the roads are muddy and roads within the buildings, which are not in good conditions , are also impassable because of mud. 
• In the settlement and generally in Bolnisi municipality there is noted increase of severe diseases. It is necessary to conduct a full range medical research. However, research should not be conducted by interested party .. 
• Career processing should not be open.
• The settlement can not receive the benefit, it is worthy due to damages as a result of work of the enterprise.
• We addressed the Bolnisi Municipality City Hall about issues raised in the scope of the study. We present their answers from the letter prepared on 29 May 2018: 
• In 2017, for residents of Kazreti settlement the sum was allocated from the budget by Bolnisi municipality on the categories covered by the program ( blind persons, persons with disabilities, deaf-mute persons) -15 600 GEL; Utility payments (Electric energy, natural gas) -15 475,23 GEL. One-time material assistance - 31 200 GEL. In 2018: on the categories covered by the program ( blind persons, persons with disabilities, deaf-mute persons)- 5 750 GEL; Utility payments (Electric energy, natural gas) - 11 744,85 GEL; One-time financial assistance - 25 880 GEL. 
• In Bolnisi municipality, emergency service is operating in Bolnisi, service of which is available throughout the municipality territory, including the population of Kazreti . 
• In the settlement of Kazreti the Medical-polyclinic union is functioning . The building, in which the above mentioned union is located, does not satisfy the norms for locating a Maternity and multiprofile hospital in it. In Bolnisi the multi - profile Clinic Ltd "Bolnisi Central Clinic" is functioning, which is a provider of medical services, including childbirth and services related with it.
• In the settlement of Kazreti the common picture of the health of the resident population does not differ from the health of the residents of the region. To assess the health of the population of Kazreti , the Bolnisi Municipality has not conducted any examination; 
• Bolnisi Municipality does not have a relevant structure in the city hall, which would study the work of the enterprise "RMG Gold" in the issues of ecological and environmental protection of Bolnisi municipality. Correspondingly, we do not have the competence to assess this issue; Regarding this issue the Bolnisi municipality does not have an information. Bolnisi Municipality City Hall does not have statistics in which mentioned how many oncology patient applied to the City Hall for help in 2017-2018
• As regards the issue about partial or complete covering the utility costs of citizens living in Kazreti by the company "RMG", and because the most part of the Bolnisi municipality population has the same requirements towards them, we deem it is unrealistic to communicate with the company about payment of utility costs (electricity, natural gas, water). This will be connected with uncontrolled expenses. The company " RMG Gold" pays all taxes in which it is obliged to the state, additionally it implements financing of various social projects (e.g . arrangement of sports squares or purchase of inventory for schools and others); 
• Bolnisi Municipality has acquired a project of a new square arrangement in Kazreti settlement , however, funding of construction has not been completed yet due to priority. The most problematic issue at this stage is the emergency situation of the sewage network , and there is gradually carried out its recovery. After the restoration of sewage networks we will have an opportunity to start rehabilitation of existing passes among buildings step by step, due to their large scale and expensive prices accordingly. 
• Bolnisi municipality budget in 2017 was: the own income 21 245,2 GEL; financing by RMG – 16 981,4 GEL. Plan for 2018 is: own income - 22 419 GEL; financing by RMG (as a situation by May 28) -10 486,3 GEL.

We provide information from the letter prepared by the Ministry of Environment Protection and Agriculture [The letter was provided by the Ministry on June 15, 2018] In 2015-2016 years The Environmental Supervision Department conducted a check of the conditions envisaged by the permit # 000056 (ecological expertise conclusion №14 of January 30, 2009) of Environmental Impact issued on "RMG Gold"Ltd, as well as, the conditions envisaged by the ecological expertise conclusion №15 of April 03, 2014, approved by the Order # I-193 of April 03, 2014 of the Minister for environment and natural resources of Georgia and the condition to meet the norms established by the legislation applicable in the field of environmental protection for recycling of minerals in RMG Gold Ltd (operation of the production plant leaching the deposit ore of Sakdrisi). In 2015-2016 years, also conducted a check on the conditions envisaged by the permit # 00005(ecological expertise conclusion №13 of January 30, 2009) of Environmental Impact issued on JSC "RMG Gopper" (ID 225358341) and the condition to meet the norms established by the legislation applicable in the field of environmental protection.

 The following protocols of administrative violations were drawn uptoward JSC "RMG Copper" and LLC "RMG Gold" regarding the violations revealed during the inspection carried out in the aforementioned period: In 2016, the Protocols No.029651, No.029653 and №029655 of the administrative violation were drawn uptoward JSC "RMG Copper" for the violation envisaged by articles 792, 65 of administrative violence code and by article 42 of the Waste Management Code of Georgia. In 2016, the Protocols No.029661, No.029657, №029658, №029660 and №029662 of the administrative violation were drawn uptoward "RMG Gold" Ltdfor the violation envisaged by articles79, 65 of administrative violence code and by article 42 of the Waste Management Code of Georgia. In September 15, 2017, the Protocols No.035829 and №035835 of the administrative violation were drawn uptoward JSC "RMG Copper" for the violation envisaged by article 792 of administrative violence code of Georgia. 4. In April 24, 2014, the Protocols No.041338 and №041339 of the administrative violation were drawn uptowardJSC "RMG Copper" for the violation envisaged by article 79 of administrative violence code of Georgia. As a result of reviewing the protocols above, RMG Gold" Ltd and JSC "RMG Copper" have been found guilty by Bolnisi Regional Court. we would like to inform you that the Ministry of Environmental Protection and Agriculture of Georgia has appointed a reasonable time to eliminate the violations revealed during the inspection of RMG Gold" Ltd and JSC "RMG Copper" and the Administrative Orders No. 000956, No.000906 and No.000904 have been developed by the Department. After the expiration of a certain period of time, pursuant to applicable law, the state of fulfillment of commitments will be inspected. As for the information about the specific funds paid by the Enterprise, we inform you that the Ministry does not carry out monitoring of this fact due to its competence. " We present the information from the letter prepared by the enterprise RMG: [Date of Submission of the letter : 2018, July 19]

"As you know, the company RMG is an increased dangerous enterprise, that is why observe the labor security rules in the company has a great importance. More than 2 200 employees employed in the RMG group, are constantly instructed to provide a labor safety. Personnel working in various industrial areas are equipped with special clothes and personal protection means. All the production cases reported during 2017 were of medium and light category. As for the current year indicators including the May of 2018, only 7 cases are recorded, all of them are of light trauma category. According to the provisions of the labor safety regulations acting in the company, all the cases were been investigated, revealed and eliminated the reasons causing traumas"  "From the summer of 2017 trucks from Sakdrisi carrier to the factory move on the bypassing road. Last year by the initiative of the company there was implemented rehabilitation of the road from Kazreti Bridge to the tail depository (კუდსაცავი) in order to reduce intensive movement of trucks in the settlement. Although the trucks are no longer moving on the central road leading to the enterprise, all the central roads of the mentioned section of Kazreti and the village Balitchi are daily irrigated by the special irrigation cars. The irrigation intensity depends on the season and weather. The irrigation frequency is increased in summer period according to the needs. Correspondingly, watering of all roads on which move trucks, are implemented several times a day. The company has a car park for irrigation vehicles. I t consists of 5 units of 12 tonnes irrigation vehicles which are moving daily with a big intensity on the roads; "  "Environmental protection direction together with the safety of labor, is one of the main priorities of the company. Since 2017, active and daily work is carrying out together with the environmental experts of the International consulting company Golder Associates, by direct participation of whom the RMG environmental program was created, which is set for 2018- 2020 and means to invest 30 million GEL. In addition, the Short and Long-term action plan is agreed with the Ministry of Environmental protection and Agriculture, which consists of more than 100 concrete nvironmental activities and aims to implement mining activities with high environmental responsibility. It is to be noted that 29 points of action plan has already completed. According to the Action Plan the main priority is exactly protection from water, air and soil pollution. "  "The fact, that as a result of working of the company there has increased the number of diseases in the settlement and in Bolnisi municipality, is not confirmed by any specific research. As it is known according to the official statistics of the National Center for Disease Control and Public Health, a number of diseases in Kvemo Kartli are far less than in Tbilisi and several regions of West Georgia. The same is confirmed by the report of the Cancer Registry of the National Center for Disease Control,recently published by the Center for 2015-2017, according to which Bolnisi is not among those 18 municipalities, where the highest rate of cancer incidence is observed. Despite the above mentioned statistics, the company is ready to hold dialogues with the competent authorities and share the specialists’ argumentative recommendations on this issue"  "The greatest part of the social responsibility of the Company" RMG "is directed towards Bolnisi and Dmanisi regions on implementing of different types of cultural, sports, educational and infrastructural projects. Since 2018 the company carries out a large project of "Rehabilitation of Cultural Heritage Monuments". This program stipulates rehabilitation of the most important cultural heritage monuments of the country: archaeological survey of the territory of Shuamta.

 Monastery, rehabilitation of Fitareti Monastery, Bolnisi Sioni, Satkhe monastery complex and the road for access it, Samshvilde, Nakalakari, Nikortsminda monastery complex and Alaverdi monastery complex. 1 700 000 GEL is allocated for this project. Also, within the framework of the Memorandum signed in 2017 between RMG and Georgian Technical University , successfully is implemented the “ Scholarship Students’ supporting program”. 11 students of Mining-Geologic and Chemical Technology and Metallurgy Faculties of the Technical University have received monthly scholarship from RMG since 2018. In 2015-2017 by the funding of RMG there was built a new Bolnisi museum building equipped with new technologies and designed according to the modern standards. For preparation and construction of the museum project RMG spent 7 000 000 Gel. From 2017 until the present day for the muzeography and technical arrangement was spent additional 1 340 150 GEL; From 2016 "RMG" is the general sponsor of Bolnisi football club "Sioni". The company supports the promotion of the healthy lifestyle in the region. The company every month finances two choreographic Ensembles (Ensemble "Madneuli" and Ensemble "Martve") located in the regions Bolnisi and Dmanisi , the circle of fine art at the Culture house in Kazreti and a various sports circles (football, rugby, freestyle wrestling, arm wrestling, mixed single combats ). In the summer of 2017 in Kazreti # 1 school with the financial support of the company the school amortized water supply system was completely changed. At Kazreti # 2 school there was renovated 152 sq. m. Assembly hall. In the rehabilitation works 70 000 GEL was spent. In the autumn of 2017 rehabilitation works of the road leading to the enterprise RMG in Kazreti amounted GEL 500 000. In the spring of 2018 rehabilitation of two recreational objects located in Kazreti was carried out . 120 000 GEL was spent in rehabilitation works of Kazreti resting park and Memorial of the heroes killed in the war and park.” Organization: Green Policy Scientific-Research Platform 3 We read in research prepared by Green Research Scientific-Research Platform in 2017: "we compared the research carried out within the framework of the project to the maximum permissible concentrations and measured the quantitative contents based on the data and it has been clarified an increasing toxic metals compared to the maximum permissible concentration in the villages. The calculations gave us an opportunity to see how many times the amount of metals exceeds the permissible norm in each village. (Also calculated the percent contents, based on which the percent increase of toxic metals compared to the permissible concentration in the villages has been identified, see appendix) In Nakhiduri, on the soil surface, Copper content exceeds the norm 1.58 times, Manganese 1.433 times, Cadmium 3.186 times, in the depths-Manganese 1.552 times,Cadmium 2.57 times; In Tskneti, on the soil surface, Cadmium increased by 4.32 times and in the depths - 3.2 times; In Poladuri, on the soil surface,Manganese increased by 1.236 times, Cadmium 2.84 times, and in the depths- Cadmium exceeds 3.4 times; In Kvemo Bolnisi, on thesoil surface, Manganese exceeds 1.158 times, Cadmium exceeds 2.232 times, in the depths-Manganese1.126 times, Cadmium twice; In Ratevani, on the soil surface, Manganese increased by 1.262 times, Zinc 3.37 times, Cadmium 10.19 times, in the depths - Copper 2.1 times, Cadmium 3.4 times; In Mushevani, on the soil surface, Cadmium increased by2.04 times and Manganese 1.50426 times, Cadmium 2.14 times; In Akaurta, on the soil surface, Cadmium is increased by 4.72 times and in the depths- Cadmium 4.44 times;In Gomareti, on the soil surface,Cadmium is increased by 4.22 times and in the depthsCadmium 4.158 times.In Gantiadi, on the soil surface, Manganese increased by 1.189 times, Cadmium 3.05 times, in the depths - Manganese 1.1393 times, Cadmium 2.46 times; In Vardisubani, on the soil surface, Manganese increased by 1.20126, Cadmium 2.95 times, Bullet 1.0272 times, in the depths - Manganese increased by 1.2688 times, Cadmium 1.774 times, Bullet 1,1295 times; In Mamishlo, on the soil surface, Manganese increased by 1.042 times, Cadmium 1.587 times, Bullet 1.021 times, in the depths - Cadmium 1.785 times, Bullet 1.1732 times; in Small Dmanisi, on the soil surface, Cadmium increased by 1.73 times, Bullet 1.281 times, in the depths - Cadmium by 1.71 times, Bullet 1.154 times;In Abulbuki, on the soil surface, Copper increased by 1.25 times, Manganese 1.3468 times, Cadmium 2.7 times, Bullet 2.0174, in the depths - Copper1.287 times, Manganese 1.502 times, Zinc 3.5847 times,Cadmium 3.71 times, Bullet 3.027 times ; In Balichi Chalebi, on the soil surface, Copper increased by 1.26 times, Manganese 1.24 times, Zinc 1.73 times, Cadmium 5.65 times, Bullet 3.36 times, in the depths - Manganese 1.436 times, Cadmium 3.65 times, Bullet 2.265 times; In Tandzia, on the soil surface, Manganese increased by 1.274 times, Cadmium 3.5 times, Bullet 1.8084, in the depths - Manganese 1.146 times, Cadmium 3.71 times, Bullet 1.80 times; In Darbazi, on the soil surface, Manganese increased by 1.10404 times, Cadmium 3.17 times, Bullet 1.99 times, in the depths -Manganese 1.09692 times, Cadmium 3.01 times, Bullet 1.929 times; In Potskhveriani, on the soil surface, Manganese increased by 1.36 times, Cadmium 2.82 times, Bullet 1.9929 times, in the depths - Manganese 1.105 times, Cadmium 3.5 times, bullet 2.2883 times;

In Kazreti, on the soil surface, Manganese increased by 1.188 times, Cadmium 3.94 times, Bullet 2.7128 times, in the depths -Manganese 1.21 times, Cadmium 3.9 times, Bullet 2.97 times; At the entrance of Balichi, on the soil surface, Copper increased by 1.9 times, Manganese 1.236 times, Cadmium 3.5 times, Bullet 2.88 times, inthe depths - Manganese 1.0512 times, Cadmium 4.62 times, Bullet 2.53 times; Balichi Shuaubani, on the soil surface, Manganese increased by 1.166 times, Cadmium 3.64 times, Bullet 2.865 times, in the depths - Cadmium 5.15 times, Bullet 1.715 times; In Balichi Zedaubani, on the soil surface, Manganese increased by1.327 times, Cadmium 1.867 times, Bullet 4.3337 times, in the depths - Manganese 1.109 times, Cadmium 1.73 times, Bullet 1.79 times. The report of the Public Defender of Georgia (2017) 4 The report states: "during the years, the causal links between the environmental damage and the health problems of the population in the Municipalities of Bolnisi and Dmanisi can’t be researched as a result of entrepreneurial activities of RMG Gold and RMG Copper. By an explanation of the State it is based on the experts’ opinion that to establish a correlative relation and to get firm evidences can’t be for the lack of the population and to take preventive measures are considered as priority. As it turned out, advanced epidemiological surveys must be conducted to identify specific risk factors and effects of impact to their health. The measures taken in this direction should be considered as ineffective, which impairs the right of the local population to live in healthy environment. Challenges identified during the survey:

At the start of the research, two interviewer refused to cooperate with us, despite the existence of a preliminary agreement. One of them stated that his/her family member works in the enterprise RMG and he/she may have problems. A similar argument [the relative works in RMG] had another interviewer. Accordingly they have been changed.  While testing the questionnaire and filling out them, the respondents’ fear about identification and study of their assessments and identity by the company RMG has been identified. The field working group needed to make a great effort to gain the respondents’ confidence.

Research findings 

• Most of the respondents questioned in Kazreti, think that the environment around them is harmful. They think that to bring the children up in this environment is dangerous for their health. They state that the enterprise damages the environment and ruins their health. This part of the society does not feel the proper support of the local or central government. 
• The enterprise RMG is the only employer for them, on the one hand, but it doesn’t give them an opportunity to live in peace, on the other hand. Most of the respondents think that the air by which they breathe is contaminated and the soil is polluted as well, but does not see the State , which will conduct a high-quality research and will take measures to solve the problem. [the most of the respondents is not able to carry out a systematic medical examinations. There is no medical center and maternity house]
• some of the respondents ask for getting more benefits by the local population as a result of working of the enterprise. They call the claim legitimate because they think that the locals are being mostly damaged as a result of working of the enterprise. The “RMG” did not leave us the mountains and forests, we cannot breathe air, where is the government?!" we read in their assessments. 
• The recommendations of the public defender identify the attitudes/assessments of the majority of the respondents. The country's first defender demands to conduct epidemiological research in Bolnisi and Dmanisi municipality for identify specific risk factors and impacts on health ofthe local population. The Public Defender calls the measures taken in this direction ineffective and the fundamental right of human beings to live in a healthy environment trampling.